Л.Н. ГУМИЛЕВТІҢ ҒЫЛЫМИ ТҰЖЫРЫМДАМАЛАРЫНЫҢ МӘНІ ЖӘНЕ МАҢЫЗЫ

Аңдатпа

ХХ-ғасырдағы көрнекті орыс ғалымы және ойшылы Л.Н.Гумилевтің өмірі ең маңызды фактілерге толы. Л.Н. Гумилев «этногенез» ұғымының әлеуметтік-философиялық аспектілерін зерттеуге көңіл бөледі. Онда Л.Н.Гумилевтің жалпы алғанда іргелі этникалық деп санаған тарих философиясының мәселелерін түсіндіреді.

ХХ ғасырдағы ғылым контекстінде нақтыланған. Лев Гумилев назар аударғаны атап өтілген этнос құбылысын бастапқы (негізгі) ұғым ретінде пайдалана отырып, этногенез процесінің мәнін, себептерін, механизмін, кезеңдерін ашуды көздейді. Этногенездің бүкіл процесін түсіндіру үшін ғалым ұсынған орталық идея оның пассионарлық концепциясы болды. Көптеген кедергілер мен қиындықтарға, сондай-ақ Лев Николаевичтің жаңа идеяларын ұзақ уақыт бойы білмеуіне және басып-жаншуына қарамастан, ғалымның ғылыми-философиялық тұжырымдамалары кеңестік дәуірден кейінгі кезеңде ел ішінде де, шетелде де зерттеушілер мен кеңірек ғылыми қоғамдастық тарапынан мойындалды.

ГУЛАГ-та болған жылдары Л.Н.Гумилев бірнеше ғылыми мақалалар мен екі монографияның қолжазбаларын алып келді, олардың бірі «VI-VIII ғасырлардағы көне түркілер» атты оның тарих ғылымынан докторлық диссертациясына айналды, ол оны 1961 жылы үздік қорғады. Ғылыми зерттеуге қосқан үлкен үлесі оның түркі-моңғол мәдениетінің түпнұсқалылығы мен маңызы туралы концепцияның түбегейлі жаңашылдығы болды. Ол кеңестік ғылымда бірінші болып сол кездегі еуроцентристік моңғол-татар қамыты мен көшпелілер мен егіншілер арасындағы мәңгілік араздық туралы үстемдік еткен «қара аңызды» сынады. Осының негізінде Гумилев орыс халқының түркі және моңғол халықтарымен табиғи бауырластығының көрнекі тұжырымдамасын талдады. Түптеп келгенде, ғалымның ойлары шетелдегі орыс философиялық ойының еуразиялық ағымына жақын болып қана қоймай, шын мәнінде осы мектептің соңғы классикалық өкілі болды.